Làng Mai, nằm yên ả giữa miền quê nước Pháp, là nơi Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã gieo hạt giống chánh niệmtại phương Tây, từ nơi này, cây trái của lối sống tỉnh thức, chánh niệm và yêu thương được lan tỏa ra khắp thế giới.
Khi Thiền sư Thích Nhất Hạnh còn là một tu sĩ trẻ tại chùa Từ Hiếu ở Huế, đất nước Việt Nam đang chìm trong khói lửa chiến tranh. Các tu sĩ không thể chỉ ngồi thiền trong thiền đường khi tiếng bom đạn vang lên ngoài kia. Họ phải đi ra, phải làm một cái gì đó.
Năm 1964, Thiền sư Thích Nhất Hạnh cùng các đồng sự thành lập Trường Thanh Niên Phụng Sự Xã Hội, sau đó là Đại học Vạn Hạnh. Họ đã đi vào những vùng chiến sự để tái thiết làng mạc, để chăm sóc những người bị thương, những đứa trẻ mồ côi. Họ thực tập chánh niệm ngay giữa đau thương và mất mát.
Rồi một ngày, Thiền sư Thích Nhất Hạnh phải rời khỏi đất nước. Năm 1966, ngài đi phương Tây để vận động hòa bình cho Việt Nam.
Ngài nghĩ rằng chuyến đi sẽ kéo dài vài tuần, nhưng không ngờ đó là khởi đầu của 39 năm lưu vong. Ngài không được trở về quê hương. Nhưng trong trái tim ngài, Việt Nam vẫn luôn hiện diện.
Làng Mai ngày nay
Trước đây Làng Mai có tên là Làng Hồng vì ở đây có trồng nhiều cây hồng ăn trái. Sau đó 1250 cây mai thuộc loại pruniers dAgen, đã được trồng bằng tiền của các em thiếu nhi gốc Việt Nam về tu học. Mỗi em được bố mẹ cho tiền để trồng một cây. Cái tên Mai Thôn rất đẹp vì vậy chúng tôi đã đổi tên Làng Hồng thành Làng Mai, vì thực tế ở đây chỉ có mấy chục cây hồng trong khi có tới 1250 cây mai. Sau bốn năm rừng mai bắt đầu cho trái, khi mùa xuân đến mai nở hoa rất đẹp. Cứ tới tháng tư chúng tôi lại tổ chức Ngày Hội Hoa Mai. Dưới những gốc mai có trà, có bánh, có nhạc, có thi ca.
Ở Làng Mai có hai ngày hội hoa, đó là Hội Hoa Mai và Hội Hoa Thủy Tiên. Hội Hoa Mai có thể tổ chức tại chùa nào cũng được vì cả ba chùa đều có rừng mai. Ở Xóm Hạ thì rừng mai đó chính thức là của mình, còn Xóm Thượng và Xóm Hạ thì không phải là của mình, đó là rừng mai của nhà hàng xóm. Nhưng những người hàng xóm tốt bụng này luôn sẵn sàng cho phép mình đi thiền hành hoặc tổ chức Hội Hoa Mai tại đó. Còn ngày Hội Hoa Thủy Tiên thì luôn luôn được tổ chức tại Xóm Thượng vì vào cuối tháng ba tại đây có hàng ngàn, hàng chục ngàn bông thủy tiên nở. Chúng tôi chưa bao giờ trồng những bông thủy tiên ấy, chúng nằm sẵn ở khu đất gọi là Pháp Thân Tạng. Bình thường thì những củ thủy tiên năm sâu trong lòng đất tới mùa xuân nắng ấm chúng tự động vươn lên, hàng ngàn, hàng vạn đóa thủy tiên rung rinh khoe sắc trong gió xuân. Chúng tôi thường tổ chức Hội Hoa Mai vào cuối tháng ba hoặc đầu tháng tư, sau đó khoảng nửa tháng thì chúng tôi tổ chức Hội Hoa Thủy Tiên. Nếu về Làng Mai trong thời gian này quý vị sẽ được dự những ngày hội rất nên thơ.
Trích: Làng Mai
Bốn xóm như bốn cánh hoa
Ngôi làng có diện tích 1 km², chia thành nhiều xóm với những tên gọi mang đậm màu sắc Việt như: Xóm Thượng, Xóm Trung, Xóm Hạ, Xóm Đoài…
Mỗi xóm như một cánh hoa, và cùng nhau, chúng tạo nên một bông hoa sen nở rộ giữa lòng phương Tây. Mỗi xóm có nét đặc trưng riêng, nhưng tất cả đều thực tập cùng một pháp môn: sống trọn vẹn trong giây phút hiện tại.
Tại Làng Mai có ba ngôi chùa dùng làm thiền viện: Chùa Pháp Vân ở Xóm Thượng, Chùa Từ Nghiêm ở Xóm Mới và chùa Cam Lộ ở Xóm Hạ. Chùa Pháp Vân là thiền viện dành cho tăng sĩ. Chùa Từ Nghiêm và chùa Cam Lộ dành cho các n
Nhịp sống hàng ngày tại Làng Mai
Tiếng chuông báo thức vang lên lúc 5 giờ sáng. Đó là lời mời gọi thức dậy trong chánh niệm. Thiền sinh có 5 phút để thở, mỉm cười, và cảm nhận niềm vui được thức dậy trong ngày mới. Rồi tất cả cùng đến thiền đường để ngồi thiền.
Thở vào, tôi thấy tôi là bông hoa.
Thở ra, tôi cảm thấy tươi mát.
Thở vào, tôi thấy tôi là núi.
Thở ra, tôi cảm thấy vững chãi.
Sau thời ngồi thiền là thiền đi. Mọi người đi chậm rãi, cảm nhận từng bước chân chạm đất. Mỗi bước chân là một phép lạ. Mỗi bước chân là sự trở về với giây phút hiện tại.
8 giờ sáng, cộng đồng dùng điểm tâm trong chánh niệm. Không có trò chuyện, chỉ có sự tỉnh thức với thức ăn, với người ngồi bên cạnh, với những âm thanh xung quanh.
Buổi sáng, mọi người cùng nhau làm việc: làm vườn, dọn dẹp, sửa chữa, nấu ăn. Đây là thực tập lao động trong chánh niệm. Không phải làm để hoàn thành công việc, mà làm để thực tập sự có mặt trọn vẹn trong từng động tác.
Buổi chiều, có pháp thoại hoặc chia sẻ trong nhóm nhỏ. Đây là lúc mọi người học hỏi và nuôi dưỡng nhau bằng những hiểu biết và kinh nghiệm thực tập.
Buổi tối, có thể là một buổi thiền trà, một buổi thiền ca, hoặc đơn giản là thời gian tự do để nghỉ ngơi và thực tập riêng.
Mỗi ngày tại Làng Mai đều trôi qua như thế – đơn giản, nhẹ nhàng, và tràn đầy chánh niệm.
Cây cầu nối Phật giáo Đông – Tây
Làng Mai không phải là một trung tâm Phật giáo truyền thống theo nghĩa thông thường. Họ không chỉ tập trung vào nghi lễ hay kinh điển. Họ tìm cách làm cho giáo lý của Đức Phật trở nên sống động và có thể áp dụng vào đời sống hàng ngày ở phương Tây.
Tại Làng Mai, người ta sẽ thấy cả những bài kinh cổ xưa lẫn tâm lý học hiện đại. Sẽ nghe cả tiếng tụng kinh bằng tiếng Việt lẫn những bài hát thiền ca bằng tiếng Anh, tiếng Pháp. Cộng đồng thưởng thức trà theo cách của người Việt, nhưng cũng ăn bánh mì và phô mai như người Pháp.
Làng Mai tìm cách hòa hợp giữa Đông và Tây, giữa truyền thống và hiện đại. Không phải để tạo ra một sự pha trộn hỗn tạp, mà để tìm ra những gì tinh túy nhất, những gì có thể giúp con người thời đại này sống hạnh phúc hơn, bình an hơn.
Phật giáo khi đi vào một nền văn hóa mới luôn có sự thích ứng và chuyển hóa. Phật giáo đến Trung Hoa đã trở thành Thiền Tông. Phật giáo đến Tây Tạng đã trở thành Phật giáo Tây Tạng. Và bây giờ, khi Phật giáo đến phương Tây, nó cũng đang tìm cho mình một hình thức mới, một cách thể hiện mới phù hợp với tâm thức và nhu cầu của con người phương Tây. Làng Mai là một phần của quá trình chuyển hóa đó.
Giọt nước và đại dương
Từ một cộng đồng nhỏ bé tại miền Nam nước Pháp, Làng Mai đã phát triển thành một tăng thân toàn cầu. Ngày nay, có hơn 1.000 tăng thân thực tập theo pháp môn của Làng Mai trên khắp thế giới.
Ở Mỹ, có các trung tâm tu học: Tu viện Lộc Uyển (Deer Park Monastery) tại California, Tu viện Bích Nham (Blue Cliff Monastery) tại New York, và Trung tâm Magnolia Grove tại Mississippi.
Ở châu Á, có Tu viện Bát Nhã tại Việt Nam, Asian Institute of Applied Buddhism tại Hồng Kông, và Plum Village Thailand tại Thái Lan.
Ở châu Âu, ngoài Làng Mai tại Pháp, còn có European Institute of Applied Buddhism tại Đức, và Plum Village UK tại Anh.
Mỗi trung tâm là một giọt nước, và tất cả cùng hòa vào đại dương chánh niệm đang lan tỏa khắp thế giới.
Nhưng không chỉ có những trung tâm tu học. Pháp môn của Làng Mai còn đi vào các trường học, bệnh viện, nhà tù, và các doanh nghiệp. Làng Mai có chương trình Wake Up dành cho người trẻ, chương trình Wake Up Schools dành cho giáo viên và học sinh, và chương trình Health Care for All dành cho các chuyên gia y tế.
Giáo lý của Đức Phật luôn nhắc nhở chúng ta về tính tương tức – mọi thứ đều liên hệ với nhau, ảnh hưởng lẫn nhau. Một giọt nước có thể phản chiếu cả bầu trời. Và một hạt giống nhỏ bé có thể lớn lên thành một cây đại thụ che mát cho nhiều người.
Không đến, không đi
Ngày 11 tháng 11 năm 2014, Thiền sư Thích Nhất Hạnh bị một cơn đột quỵ nghiêm trọng tại Tu viện Bát Nhã, Việt Nam. Sau đó, ngài được đưa sang điều trị tại Pháp, rồi về lại Tu viện Bích Nham ở Mỹ để tiếp tục hồi phục.
Năm 2018, Thiền sư quyết định trở về Việt Nam, về lại Chùa Từ Hiếu – ngôi chùa ngài xuất gia khi còn là một chú tiểu nhỏ. Ngài muốn được sống những ngày cuối đời tại quê hương, tại nơi đã bắt đầu hành trình tu tập.
Và rồi, ngày 22 tháng 1 năm 2022, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã viên tịch trong sự bình an tại Chùa Từ Hiếu, Huế, Việt Nam. Ngài đã 95 tuổi.
Thiền sư vẫn có mặt trong mỗi hơi thở chánh niệm của các đệ tử. Ngài vẫn có mặt trong mỗi bước chân chánh niệm. Ngài vẫn có mặt trong tiếng cười, trong nụ cười, trong giọt nước mắt của những người thực tập theo pháp môn của ngài.
Tiếp nối hạnh phúc
Làng Mai không phải là thiên đường. Nơi đây cũng có khó khăn, có xung đột, có nước mắt. Nhưng mọi người biết cách trở về với hơi thở, biết cách ôm ấp những khổ đau của mình và của nhau. Họ biết cách chuyển hóa bùn thành sen.
Và đó chính là bài học quý giá nhất mà Làng Mai muốn trao truyền: hạnh phúc không phải là sự vắng mặt của khổ đau, mà là khả năng ôm ấp và chuyển hóa khổ đau. Hạnh phúc là khả năng có mặt trọn vẹn trong giây phút hiện tại, dù giây phút đó có đang mang đến niềm vui hay nỗi buồn.
Hãy tưởng tượng một thế giới mà mọi người đều biết cách dừng lại, thở, và mỉm cười. Một thế giới mà mọi người đều biết cách lắng nghe sâu và nói lời yêu thương. Một thế giới mà mọi người đều nhận ra tính tương tức – rằng hạnh phúc của người này không thể tách rời khỏi hạnh phúc của người kia, rằng không thể có hòa bình thực sự nếu không có công bằng và bình đẳng.
Đó là thế giới mà Làng Mai đang góp phần xây dựng, từng bước chân, từng hơi thở, từng nụ cười một.
Mỗi người đọc những dòng này cũng là một phần của hành trình đó. Bởi vì ngay trong giây phút này, khi đang thở và đang đọc, mỗi người có thể thực tập chánh niệm. Có thể dừng lại, thở, và mỉm cười. Có thể trở về với giây phút hiện tại và chạm vào những mầu nhiệm của sự sống đang có mặt.
Như lời Thiền sư Thích Nhất Hạnh thường nhắc nhở:
Mỗi buổi sáng, tôi thức dậy và mỉm cười.
Hai mươi bốn giờ mới, tôi nguyện sống trọn vẹn.
Tôi nguyện nhìn mọi người bằng con mắt từ bi.
Tôi nguyện mang niềm vui đến cho mọi người tôi gặp.
Đó là cách mà Làng Mai tiếp tục tồn tại và phát triển, không chỉ như một nơi chốn vật lý, mà như một cách sống, một cách thở, một cách yêu thương. Và theo cách đó, cái nôi chánh niệm giữa lòng phương Tây này sẽ tiếp tục là nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ mai sau.
Đọc thêm:
Thành phố New York chính thức có con đường mang tên Thích Nhất Hạnh Way
Tổ đình Từ Hiếu – ngôi cổ tự gắn bó với Thiền sư Thích Nhất Hạnh